W ostatniej części pisałem o trójkącie dramatycznym Karpmana w kontekście uruchamiania jego dynamiki w toksycznych relacjach. W tej części więcej o trójkącie dramatycznym, aby wyjaśnić co to jest za diabelstwo i dlaczego relacje czyni toksycznymi.

Czym jest trójkąt dramatyczny?  

Jest to społeczny model interakcji międzyludzkich odwzorowujący rodzaj destrukcyjnej interakcji. Ta interakcja ma miejsce w sytuacji, gdy pojawia się konflikt. Konflikt może mieć miejsce w bliskiej relacji, w sytuacji społecznej, między przyjaciółmi, a nawet między narodami. W tym dramacie występuje trzech aktorów, dlatego mówimy o trójkącie dramatycznym. Aktorzy dramy to prześladowca, ofiara i ratownicy/zbawiciele. Tytułowy trójkąt wymyślił Stephen Karpman. W tym modelu najważniejsze jest to, że ludzie odgrywają role. W tym modelu nie koncentrujemy się na tym, że ofiara jest ofiarą, a na ty, że osoba czuje się jak ofiara i zachowuje się jak ofiara. Karpman wierzył, że ludzie działają zgodnie z przydzielonymi im przez społeczeństwo rolami. Według niego człowiek może albo odrzucić rolę albo przyjąć rolę i ją odgrywać.

Czym jest drama w trójkącie dramatycznym?

To związek między osobistą odpowiedzialnością i władzą w sytuacjach konfliktu. Ludzie w trójkącie dramatycznych odrywają role, te role się zmieniają, mogą nagle się zmienić. Człowiek z ofiary może stać się sprawcą, ze sprawcy ratownikiem. Wszystkie z ról są destrukcyjne dla człowieka.

W trójkącie dramatycznych pozycja ofiary jest słaba, związana z poczuciem beznadziejności, bezsilności, z brakiem zaspokojenia potrzeb, mamy brak umiejętności podejmowania decyzji, wstyd, brak umiejętności rozwiązywania problemów, brak przyjemności życia. Można czuć się ofiarą nawet nie będąc prześladowanym. Ofiara może więc prowokować sprawcę lub szukać ratownika, aby drama się rozpoczęła. Ofiara nawet jeżeli nie jest prześladowana ma poważny problem, który powinien zostać przepracowany.

Ratownicy czują potrzebę ratowania i czują się winni jeżeli nie udzielą pomocy. Ratowanie w trójkącie dramatycznym postrzegane jest jako negatywne, gdyż utrzymuje ofiarę w zależności. Ofiara powinna zrozumieć, że rola, którą pełni doprowadza do bólu, destrukcji więc powinna przeżyć swoje trudne emocje, zmienić zachowanie oraz nabyć kompetencji aby budować życie bez konfliktów i dram. Jako eksperci uczący ludzi, wyrabiający nowe umiejętności czy to na szkoleniach, treningach czy w pracy 1:1 powinniśmy unikać ratowania, które w ofiarach ugruntowują mentalność, status i postawę ofiary.  Takie ratowanie pozbawia ofiary sprawczości i możliwości wzięcia odpowiedzialności za własne życie.

W trójkącie dramatycznym prześladowcy, sprawcy przerzucają winę  za agresję, przemoc na ofiary. Prześladowcy nie biorą odpowiedzialności za swoje działania i obwiniają zewnętrzne siły, jest to bardzo narcystyczne. Prześladowca postrzega siebie jako ofiarę w trójkącie dramatycznym. Prześladowca również szuka ofiary i wybawiciela. Nie tylko ofiara motywuje wybawiciela do ratowania, robi to również prześladowca.

Role nie są statyczne więc może być wiele scenariuszy dramy trójkąta dramatycznego. Trójkąt dramatyczny pogarsza funkcjonowania wszystkich 3 uczestników dramy.

Wzrost, rozwój następuje poprzez konfrontację z trudną rzeczywistością, zmierzenie się z frustracją świata, rozwiązywanie konfliktów dzięki rozwijaniu umiejętności prospołecznych, zarządzaniu swoją agresją oraz wzmacnianiu empatii aby widzieć złożoność sytuacji życiowych, szarości zamiast bieli i czerni.  

Role, w które wchodzimy są rolami wyuczonymi w domu rodzinnym w dzieciństwie. Role te stały się nawykami. Dziecko nie czuło solidnego wsparcia rodziców więc stało się ratownikiem, mogło być odrzucone, zignorowane lub mogły zostać naruszenie jego granice więc stało się ofiarą lub sprawcą. W dzieciństwie, w rodzinie uczymy się ról, które w pełni wyłaniają się w dorosłości. W trójkąt dramatyczny wchodzisz z nawykową rolą, jednak trójkąt dramatyczny żyje swoim życiem i w nim przyjmujesz wszystkie trzy role.

Jak nie wchodzić w trójkąty dramatyczne?

Nie dajemy aktorom tego, czego oczekują. Nie nagradzasz prześladowcy za jego zachowanie, zachęcasz go do nieagresywnego zachowania wobec ciebie lub karzesz go, gdy cię prześladuje. Odbierasz mu jego zyski, które czerpie z gry trójkąta dramatycznego. Pozbywasz się mentalności ofiary, wzmacniasz siebie, przez co prześladowca traci nad tobą moc. Sprawcy są uzależnieni od mocy, kontroli jeżeli nie dajemy im pokarmu to nie wejdziemy z nimi w grę trójkąta dramatycznego.

Trenowanie umiejtności społecznych (tym zajmuje się zawodowo) jest skuteczne ponieważ pozwala pozbyć się wyuczonej bezradności i fatalistycznego myślenia. W treningach psychospoełcznych, treningach kontroli złości, treningach regulacji emocji nastawieni jesteśmy na pozytywny wynik. Trenujemy, aby osiągać pozytywne wyniki w życiu. Człowiek potrzebuje takich treningów, aby wyjść z roli ofiary,  ucząc się, że może sobie pomóc. Potrzebujemy takich treningów by poznać rozwiązania, strategie rozwiązywania konfliktów, różne opcje wyjścia z trudności. Treningi psychospołeczne zwiększają u ludzi poczucie skuteczności i efektywności, dzięki nabywaniu nowych umiejętności i wiedzy. Ludzie zaczynają widzieć, że osiągają cele dzięki nowym kompetencjom. Jeżeli zwiększa się skuteczność, to tym samym zmniejsza się wyuczona bezradność.