Burza mózgów to technika, która może w zdecydowany sposób poprawić albo pogorszyć wyniki pracy grupowej. Efekt zależny jest od tego, w jakich warunkach ta technika zostanie użyta. Termin „burza mózgów” jest potocznie znany, jednak zwykle jego sens jest niewłaściwie rozumiany.

Nauczyciele „burze mózgów” organizują na różnych poziomach nauczania, od przedszkola po uniwersytety. Ludzie różnych profesji z chęcią biorą udział w burzach mózgów. Mają dobre intencje, jednak nie wiedzą, że to, w czym biorą udział, tak naprawdę ma niewiele wspólnego z burzą mózgów w rozumieniu psychologicznym.

Burza mózgów nie polega na siedzeniu w kręgu i rzucaniu pomysłów. Burza mózgów to sprecyzowana technika działania wymagająca przestrzegania ścisłych reguł. W sytuacji, gdy te reguły nie są przestrzegane burza mózgów może raczej pogorszyć, niż poprawić rezultaty pracy grupowej. Jeżeli ta technika miałaby być niewłaściwie stosowana, to lepiej jej zaniechać i postawić na działanie indywidualne lub techniki nominalne.

Różnica pomiędzy rozumiana potocznie burzą mózgów a tą psychologiczną wynika z rozróżnienia między opinią i oceną. Człowiek, który w czasie dyskusji w grupie zostanie skrytykowany lub ośmieszony, następnym razem będzie o wiele ostrożniejszy przy wypowiadaniu na głos swoich myśli lub zacznie milczeć. Inni widząc upokorzenie tego człowieka przyjmą podobną strategię obawiając się krytyki i ośmieszenia. W taki oto sposób swoboda wypowiedzi zablokuje kreatywne myślenie. Takie sytuacje mogą się zadziać, gdy burza mózgów zostanie niewłaściwie poprowadzona.

Twórcą techniki burza mózgów uważa się powszechnie Alexa Osborna. Burza mózgów realizowana jest w trakcie dwóch spotkań grupy. Pierwsze spotkanie poświecone jest wytworzeniu nowych pomysłów. W trakcie pierwszego spotkania obowiązują cztery zasady: 1. Wypowiadanych pomysłów nie wolno poddawać ocenie i krytyce, 2. Im szersze i bardziej oryginalne spojrzenie wyraża pomysł, tym lepiej, 3.  Mnogość pomysłów jest pożądana i w razie potrzeby można ustalić ich docelową liczbę, 4. Popierane jest rozwijanie cudzych pomysłów.

Pierwsze spotkanie powinno się odbywać  jak najbardziej swobodnej i przyjaznej atmosferze. Dla zbudowania lepszej atmosfery zaleca się nawet zamianę typowego miejsca spotkań na bardziej neutralną przestrzeń. Przebieg spotkania jest nagrywany, gdyż jeżeli wytworzy się synergia w grupie nie będzie można robić notatek. Zatrzymywanie, powtarzanie, aby każdy mógł zapisać pomysł niszczy całą energię twórczą.

Lider zachęca nieśmiałych członków grupy do zabierania głosu i nie pozwalania by osoby bardziej dominujące zabierały cała przestrzeń dla siebie.

Kiedy tempo wyłaniania nowych pomysłów zmniejsza się, lider ogłasza chwilę ciszy. Chwila ciszy pozwala zagłębić się w siebie i przemyśleć to, co do tej pory zostało powiedziane. Zatrzymanie i zastanowienie pozwala poszukać nowych koncepcji. Pierwsze spotkanie powinno trwać tak długo, aż nikt nie będzie miał już nic więcej do powiedzenia. Jeżeli komuś wpadają do głowy jeszcze jakieś pomysły, to niezależnie od tego jakie one są, dostajemy wyraźny sygnał, że jeszcze nie czas kończyć. Czasami surrealistyczna sugestia jednego członka grupy inicjuje genialny pomysł. Drugiego.

Zapis audio spotkania zostaje przetworzony na formę pisemną. Następnie odczytuje się stwierdzenia członków grupy bez wskazywania kto był autorem.

Drugie spotkanie ma na celu jest ocena zgłoszonych pomysłów. Pierwsze spotkanie od drugiego oddzielone jest po to, aby był czas na przepisanie nagrania. Ocena przepisanego nagrania może być do0konana przez tę samą lub inną grupę.

Przerwa miedzy spotkaniami jest wymuszona potrzebą przepisania nagrania, jednocześnie daje to pewne korzyści. Ludzie w czasie samodzielnie mogą sobie zanalizować przebieg spotkania i zastanowić się nad pewnymi pomysłami i rozwiązaniami. Upływ czasu zmniejsza subiektywność, dając bardziej obiektywne spojrzenia z daleka, z perspektywy czasu.

Jak wygląda źle zorganizowana burza mózgów?

Niewłaściwie zorganizowana burza mózgów doprowadza do podziałów w grupie, które dezorganizują prace nad poszukiwaniem kreatywnych i nowatorskich pomysłów. Jeżeli są w grupie nierozwiązane konflikty to można się spodziewać=, ze praca koncepcyjna grupy będzie sabotowana, a zgłaszane pomysły przez nielubianą osobą będą bojkotowane. Ataki na osoby zgłaszające pomysły może usztywniać stanowiska osób zgłaszających pomysły w obronie na ataki i zamykanie się na pomysły innych.

W sytuacji, gdy pierwsze spotkanie nie przebiegło tak jakbyśmy sobie tego życzyli, wówczas do drugiego spotkania i oceny pomysłów warto zaprosić inną grupę. Ludzie, którzy nie znają autorów pomysłów nie będą kierowali się uprzedzeniami, sympatiami. Można w takim wypadku, ze ich ocena będzie w miarę obiektywna.

Burza mózgów właściwie zorganizowana jest niezwykle pożyteczną metoda poszukiwania nowych pomysłów, rozwiązań. Z wygenerowanych wielu wariantów łatwiej wybrać ten najlepszy.

Burza mózgów w wykonaniu potocznym, nie dość, że jest stratą czasu, to prowadzić może do zablokowania grupy, powstrzymania kreatywnego działania i wzmacniania bardziej kreatywnego stanowiska.